in memoriam: 

ARRAS (T.C. VENEMA)

indonesia 30 oktober 1941 - den haag 28 augustus 2004

Tot mijn spijt bericht ik dat in de vooravond van 28 augustus 2004
mijn muzikale vriend Arras is overleden. 

Hij was een veelzijdig mens; ik heb voornamelijk muzikale zaken met 
hem uitgewisseld, maar hij was zeker ook een begenadigd kok. Ook
ontwikkelde hij zich in "elektronische" beeldende kunst waarbij hij
de basismogelijkheden van de computer (bitmaps) gebruikte.

Ik leerde hem een jaar of negen geleden kennen op de verjaardag van
een wederzijdse vriend; hij stond daar ook wel in de keuken om
verschillende Indonesische hapjes te bereiden. Al snel ontdekten we
elkaars muzikale belangstelling. Arras had ooit op het natlab
gestudeerd en daar kennis gemaakt met de eerste elektronische
muziektechniek, en had een heel oud Apple computertje met een
muziekprogramma. Dit was eigenlijk wel een heel verouderd
machientje, en toen ik een nieuwe PC aanschafte, kreeg hij mijn
oude PC welke heel geschikt was om zijn muzikale ideen op uit te
leven.

Omdat dit de eerste "gewone" PC was die hij in handen kreeg,
ontstond er een periode van regelmatige briefwisseling over PC
problemen; PC-muziektechnische problemen; zijn schrijven altijd
gelardeerd met woordgrappen en "ernstige nonsens". Ik bezocht hem
nu ook met enige regelmaat op zijn zolder in de Assendelftstraat om
info uit te wisselen en technische problemen op te lossen.

Deze maandagavonden, zo ongeveer 1 keer per maand, verliepen altijd
op een heel ontspannen manier: om een uur of acht binnenkomen;
schoenen uit; dan eerst een wekkertje zetten opdat ik de
voorlaatste tram nog zou kunnen halen (als je achter een PC zit
vergeet je de tijd nogal eens, en bij ons was er toch al een soort
tijdloosheid in de sfeer); dan een half uurtje bij een glas thee
bijpraten over de "gewone" dingen; daarna eens kijken wat er
allemaal te doen was. Aan de muur hingen papieren met notities
zoals nummers van geluiden en werking van funktietoetsen en zo. Dan
luisteren naar zijn eerste composities. Hij een glas witte wijn; ik
een Belgisch "Verboden Vrucht" bier. "Verboden Vrucht" of liever
"Fubojuh vruch" was ook de naam die hij me in zijn brieven gaf. 
Het wekkertje ging op tijd af, er was nog genoeg tijd voor een of
twee afsluitende borreltjes en zo kon de laatste tram gehaald
worden.
Zo ook op de maandag dat Pim Fortuyn vermoord werd en er rellen in
de binnenstad waren. Wij hadden uiteraard niks gemerkt, en de
laatste tram kwam maar niet opdagen! Ik besloot naar huis te lopen
door de Torenstraat, maar er kwam een tram 10 aan die op mijn
gebaren stopte; de bestuurder gaf uitleg over het gebeurde en ik
kwam thuis. Van rellen niets gemerkt!

Zo vond er op die zolder geleidelijk een verrassende ontwikkeling
plaats: bij mijn eerste bezoeken was de kleine ruimte vol met allerlei
boeken, papieren, andere voorwerpen, en je moest echt wat
moeite doen om een plaatsje te vinden waar je kon zitten. Maar
rondom de PC onstond geleidelijk een ordening in het vertrek,
waarbij er steeds meer ruimte ontstond. De PC plek had een beetje
het voorkomen van een oosters altaartje gekregen... en om dit
altaartje heen groeide de ordening. Toen ik dit opmerkte moest hij
weer eens lachen. Wij lachten veel, vooral om allerlei
woordgrappen.

Ik ben onder de indruk geraakt van de tomeloze energie waarmee hij
werkte, hij bracht, gehinderd door rheuma aan de handen, echt dagen
(of weken?) achter deze PC door, en hij bleek zijn ontwerpen tot in
de kleinste details uit te werken. Hij wist bijvoorbeeld door
"stapeling" van klanken weer heel andere klanken te maken, en bij
de eenvoudige programmatuur die hij had was dit werkelijk een heel
bijzondere prestatie. Later ontdekte hij de mogelijkheid om in
bitmap formaat te tekenen en wierp hij zich op grafisch werk. De
bedoeling was om te zijner tijd beeld en geluid te combineren. Ook
zijn grafische werk werd met werkelijk piepkleine details
uitgevoerd. Er was altijd het probleem dat een 15 inch scherm te
klein is om een tekening van A2 formaat goed te kunnen beoordelen;
ook is tekenen op een PC een soort "schilderen met licht" in plaats
van verf.
Overigens had hij, zeker bij dit grafische werk, een voorkeur voor
eenvoudige software; de moderne programmas hebben veel te veel
mogelijkheden en blijken zich ook nogal eens te bemoeien met je
werkzaamheden.

Ik kreeg mooie verhalen te horen over het grafische bedrijf waar
hij voor het eerst zijn ontwerpen op een grote printer liet
afdrukken: de eerste keer verontschuldigde men zich omdat ze iets
fout hadden gedaan dan wel verpest hadden, maar het was gewoon zijn
ontwerp dat er zo moest uitzien, met wat "vorm en kleur testjes" er
op.

Arras was altijd zeer terughoudend om zijn ontwerpen aan anderen te
laten zien of horen. Het was naar zijn mening nooit "af". Daarom
heb ik slechts 3 stukjes onder het motto "Die Unvollendeten" dan
wel "The 80% Fits" op CD kunnen vastleggen: ik verwacht dat de
floppies met al zijn backups nog heel wat interessante dingen
kunnen opleveren, maar daarvoor zal vrij veel tijd nodig zijn. Een
uitzondering op die terughoudendheid waren in elk geval de
doorgaans erotisch getinte humoristische nieuwjaarskaarten op A4
formaat welke hij aan een selecte groep bekenden zond.

Al met al ontdekte ik later een duidelijke Indonesische invloed in
zijn muziek, patronen uit de ceremoniele muziek van Java komen
zeker wat sfeer betreft overeen met zijn werk. In zijn grafisch
werk herken ik veel inspiratie uit zuidelijke gebieden; helder
blauwe luchten, water als de middellandse zee; helder woestijngeel;
het doet mij aan bijvoorbeeld Noord-Afrika denken, maar ook aan
havenstadjes in warme landen.

Helaas openbaarde zich zijn ziekte en werd hij opgenomen in het 
ziekenhuis, waarbij zich weer zo een facet van zijn persoonlijkheid
openbaarde: gedurende de maanden dat hij daar verbleef, bleek hij
altijd een bed bij het raam te hebben, met een brede vensterbank.
Op die vensterbank en in het hoekje van zijn bed groeide langzaam
aan weer dat organische wat ook op zijn zolderkamer aanwezig was:
de sociaal werker bracht vele kunstboeken uit de
gemeentebibliotheek, en het begon er op te lijken dat hij eigenlijk
in dat ziekenhuis woonde. Als ik hem bezocht sprak ik telkens mijn
verbazing hierover uit en we lachten weer veel. Ik vermoed dat hij,
ondanks zijn af en toe zeer vreemde uitvallen, iemand was die "wat
meer de moeite waard is" om aandacht aan te besteden, een voor het
personeel toch welkome afwisseling, door zijn laconiek gedrag en
ook zijn soms surrealistische humor.
Hij vond het erg belangrijk dat zijn bezoek niet aan de
ziekenhuismensen vertelde wat de relatie met hem was; hij had de
angst dat men dan werd opgezadeld met zijn problemen.

Omdat trappen lopen niet meer mogelijk was, verhuisde hij naar een
aanleunwoning, waar hij na een verblijf op de verpleegafdeling weer
met die onstuitbare energie verder werkte aan beeld en geluid! Ook
had hij duidelijke plannen voorbereid voor de inrichting van deze
woning, een kamer moest het werkgedeelte worden en de andere een
soort expositieruimte waar je op wijnrode organisch gevormde
meubels kon liggen of hangen.

Helaas werden zijn bezigheden langzaam maar zeker steeds vaker
onderbroken door gezondheidsproblemen, vele bijverschijnselen van
medische ingrepen en medicatie, en ook het nog niet helemaal
gesettled zijn in deze woning waarin hij nog veel dingen moest
uitpakken, ordenen en uitzoeken. Een klus die ook weer tot in
detail moest gebeuren. Bij elk bezoek was ik toch weer verbaasd dat
er weer een beetje meer ruimte in de woning was ontstaan, ondanks
dat zijn fysieke kracht snel afnam. Toch sprak hij nog over het
installeren van de geluidsinstallatie; ook moesten een schakelbord;
een ringmodulator; een recorder en een platenspeler nog een plaats
krijgen.

Op een bepaald moment besloot hij dat er nu ruimte genoeg in huis
was en alleen nog aan de muziek verder te gaan werken (zonder dat
die genoemde apparaten geinstalleerd waren); hij wilde absoluut een
requiem afmaken dat al in conceptvorm bestond. 

Het mocht niet zo zijn.

Hij zal gemist worden...